The Ballad of Narayama (1983) โศกนาฏกรรมพิพาทสังคม

[ในเนื้อหามีการเปิดเผยเนื้อเรื่อง] ภาพยนตร์เรื่อง The Ballad of Narayama ผลงานกำกับสุดอาร์ทของ Shohei Imamura ที่จะพาเราไปตีแผ่ธรรมเนียมคนหมู่มากกับเรื่องจริยะธรรม

อันที่จริงภาพยนตร์เรื่องนี้มีเวอร์ชันเดิมเมื่อปี 1958 (ประมาณนั้น) แต่ตัวเวอร์ชันของปี 1983 นี้ถือว่าเป็นเวอร์ชันที่น่าจะหยิบมาดูกัน เนื่องจากเป็นการยกประเด็นความต่ำต้อยของจริยธรรมของสังคมญี่ปุ่นสมัยก่อนมาเล่นให้คนดูอย่างเราได้อึ้งกับภาพที่ปรากฏ บีบหัวใจกับเหตุการณ์ที่ได้ชม ซ้ำยังพาเศร้าใจในบทสรุปตอนท้าย

ส่วนตัวแล้วไม่แปลกใจเลยที่ The Ballad of Narayama นั้นได้รางวัลปาล์มทองคำเมื่อคานส์มา ในสาขาภาพยนตร์ยอดเยี่ยม จุดเด่นของภาพยนตร์เรื่องนี้คือเรื่องของเนื้อหาที่หนักอึ้ง ฉากร่วมเพศ หรือฉาก Sex ที่ถูกออกแบบมาอย่างสวยงามลงตัว ยกนิ้วให้กับผู้กำกับศิลปเลยทีเดียว

เนื้อเรื่องของ The Ballad of Narayama นั้นเกิดขึ้นในยุคสมัยเอโดะประมาณนั้น เราจะพบกับแนวทางการดำเนินชีวิตของสังคมหมู่มาก ในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง ตั้งแต่ หญิงสาว ที่มีสามีแล้ว หากว่าสามีตายไป ถือว่าต้องสาป และจำเป็นต้องหาชายที่เหมาะสมที่สุดมาเป็นผู้รักษาความเชื่อของหมู่บ้านก็คือต้องให้ชายโสดทั้งหมู่บ้านมานอนด้วย ซึ่งตัวผู้หญิงจะรู้สึกผิดอะไรไหม จะถูกคนตราหน้าว่าเป็นโสภาณีหรือไม่ นั่นไม่ใช่เรื่องที่เธอต้องกังวล ทุกคนไม่ว่าอะไรเธอเพราะนั่นคือธรรมเนียมของหมู่บ้าน และการแก้คำสาปด้วยวิธีนั้นก็คือสิ่งที่สังคมตั้งกฏเกณฑ์มา ซ้ำถือว่าเป็นการค้นหาคนที่จะมาเป็นสามีคนต่อไปก็ยังได้

ภาพศิลปทั้งหมดถูกถ่ายทอดผ่านการร่วมเพศของสัตว์ นานาชนิด เทียบเคียงว่าสิ่งที่เกิดขึ้นจากอารมณ์อย่างการมี Sex นั้นก็คือธรรมชาติที่ทุกชีวิตล้วนมองว่ามันเป็นเรื่องที่ต้องดำเนิน แล้วเราจะไปอายทำไม

หรือแม้กระทั่ง ธรรมเนียมการลงโทษคนที่ชอบขโมยของ โดยการจับทุกคนในครอบครัวมาฝังทั้งเป็น แม้ว่าจะเป็นเรื่องที่ดูโหดร้าย ไม่มีจริยธรรม แต่คนในหมู่บ้านก็ไม่เห็นว่ามันสำคัญตรงไหนเพราะทั้งหมดที่ทำไปก็คือ ธรรมเนียม หรือ สังคมนำพา

และคุณจะได้พบกับฉากแปลกๆ มากมายทั้ง

• ฉากหญิงสาวคนหนึ่งมีอะไรกับหมาข้างบ้าน เพราะเป็นเด็กมอซอ จรจัด เป็นเด็กเก็บมาเลี้ยงไม่มีใครอยากเข้าใกล้ (ฉากดังกล่าวไม่น่าเกลียด)
• ฉากหญิงชราเอาปากโขกหินจนฟันร่วง เพื่อที่จะได้กินข้าวน้อยลง ประหยัดอาหารให้ลูกๆ หลานๆ

ทั้งหมดนั้นคือกิมมิกที่เราจะได้พบผ่าน The Ballad of Narayama ส่วนเนื้อเรื่องแกนหลังนั้นกลับเป็นเรื่องของคุณยาย Orin และลูกชาย คุณยาย Orin มีอายุ 69 ปีสามารถทำงานหนักๆ ได้ไม่มีปัญหา แต่เพราะว่าช่วงเหตุการณ์ของยุคนั้นเกิดภาวะแห้งแล้งข้าวยากหากแพง อาหารการกินก็เลยจำกัดทั้งหมู่บ้าน จนกระทั่งกฏของหมู่บ้านเองก็มีการบอกถึงวิธีการแก้ปัญหาขาดแคลนอาหาร นั่นคือการจำกัดคนชราในหมู่บ้านโดยการให้ลูกหลานนำไปปล่อยไว้บนภูเขาอุบะสุเทะ

จุดนี้ พาดพิงมาจากเรื่องจริงในช่วงที่ญี่ปุ่นเกิดภาวะแห้งแล้งขาดแคลนอาหารติดต่อกันหลายปี เจ้าเมืองในหลายๆ เมืองได้มีการออกกฏธรรมเนียมมาว่า ครอบครัวไหนมีพ่อแม่ที่อายุเกิน70 ปี แล้ว ผู้ที่เป็นลูกจะต้องนำพ่อแม่ไปทิ้งบนเขา ไม่เช่นนั้นจะมีการทำโทษตั้งแต่ โทษรุนแรงไปจนถึงประหารชีวิต ธรรมเนียมดังกล่าวได้ให้มุมมองว่าผู้สูงอายุนั้นเป็นกลุ่มคน หรือสมาชิกในครอบครัวที่ไม่สามารถทำประโยชน์ หรือทำงานได้นอกจากเป็นภาระให้กับลูกหลาน และเพื่อนบ้าน

อีกทั้งกฏธรรมเนียมเหล่านี้มองว่าการตายของพ่อแม่ที่ชราเพื่อให้ลูกหลานไม่อดตายจากการขาดแคลนอาหารถือเป็นเรื่องที่มีเกียรติสูงส่ง ภูเขาในยุคนั้นหลายแห่งก็ได้กลายเป็นสุสานสำหรับพ่อแม่ที่แก่ชราของหลายๆบ้าน ซึ่งชาวญี่ปุ่นเรียกภูเขาเหล่านี้ว่า “อุบะสุเทะ”

เมื่อถึงเวลาที่ลูกชายคนโต ที่ส่วนตัวแล้วไม่ต้องการแบกแม่ขึ้นไปทิ้งไว้บนภูเขา แต่ถูกสังคมบีบเค้นให้ทำ ผู้เป็นแม่ก็ยินยอมแต่โดยดีโดยบอกลูกชายว่าไม่ต้องคิดอะไรมาก

ตลอดเส้นทางในตอนกลางๆ ท้ายๆ ของเรื่อง ลูกชายต้องแบกแม่ไปบนเขา ทำตามกฏเกณฑ์ ห้ามทักพูดคุยกันเพราะเทพเจ้าของหมู่บ้านจะไม่พอใจ เมื่อครั้งที่ทิ้งผู้เป็นแม่เสร็จแล้วต้องห้ามเหลียวมองกลับมา เมื่อถึงยอดเขาที่เต็มไปด้วย ซากศพของคนแก่ที่ถูกนำมาทิ้ง ผู้เป็นลูกต้องทิ้งแม่ไว้ ผู้เป็นแม่ก็บอกให้วางทิ้งไว้ที่นี่ ไม่ต้องห่วง อีกทั้งยังเอาข้าวปั้นของตัวเองที่เป็นเสบียงใส่ให้ลูกชายเอากลับไประหว่างทางที่ปีนเขาขึ้นมาเพราะกลัวลูกจะหิว

ทุกอย่างช่างโหดร้ายเสียจริง

ความโหดร้ายยังคงไม่ลดละต่อคนดู ขณะที่เดินทางลงจากเขา ลูกชายก็ได้พบกับครอบครัวหนึ่งเพื่อนบ้านที่จะเอาพ่อที่แก่แล้วขึ้นมาบนภูเขาเช่นกัน แต่พ่อของเพื่อนบ้านไม่อยากจะตาย ดิ้นรนขัดขืนผู้เป็นลูกต้องมัดเชือกลากไถขึ้นไป จนสุดท้ายต้องผลักตกหน้าผาไปซะเพราะกลัวเป็นภาระ

หนำซ้ำเมื่อกลับไปบ้านยังต้องไปเจอลูกชาย (หลาน) วัยรุ่นของตัวเอง เอาผู้หญิงมาอยู่ที่บ้าน กินอยู่ ด้วยชุดเสื้อผ้าของผู้เป็นแม่ โดยไม่สนใจใยดีว่าเสบียงจะหมดไปหรือไม่อย่างไร

ทุกอย่างจบลงด้วยความเงียบงัน

สิ่งที่ทำไปนั้นถือว่าเป็นธรรมเนียม ของคนหมู่มาก หากไม่ทำตามก็กลายเป็นเราไปฝืนข้อกำหนดเหล่านั้นซึ่งอาจจะมีผลเสียต่อคนทั้งหลายที่เชื่อในเหตุผลที่สังคมบ่มมาให้

ทั้งหมดคือโศกนาฏกรรมจาก สังคมที่ทำให้ผู้ชาย และแม่ชราคนหนึ่งต้องยอมทำในสิ่งที่ไม่ถูกต้องนัก แต่ก็เพื่อให้คนทั้งหมู่บ้านหรือ สังคมหมู่มากนั้นดำรงอยู่ต่อกันได้

ทั้งที่มันเป็นเรื่องที่จำเป็นหรือไม่นั้น ก็อยู่ที่พวกเราตีความครับ

มนุษย์คนไหนกันที่จะทิ้งพ่อแม่ของเราไว้บนภูเขาได้โดยไม่รู้สึกอะไร…
คะแนน: 8.5/10